Kamis, 28 Februari 2013

MELO DRAMA PARDASNI INJIL I SIMALUNGUN


MELO DRAMA:
KILAS BALIK PARMASUKNI INJIL HU SIMALUNGUN



              
NA SINUSUNNI: PDT ITO BELIHAR PURBA
=========================================================
Gereja Kristen Protestan Simalungun bani Pesta Olob-olob 109 tahun pardasni Injil i Simalungun. Manatap hu lobei mangayaki sura-surani Tuhan ase gabe goluh na tongtong marpangarapan. Manaili hu pudi mangidah banggalni horjani Naibata bani Simalungun patubuhkon uhur sipartarima kasih  bani ganup gulmitni goluh.
(Marhata Gondrang…………………………………)
STAGE 1
SIMALUNGUN PAIMA PARMASUKNI INJIL HU SIMALUNGUN

NARATOR:    Dalanni Naibata manatap Simalungun marhitei juak-juakni, Pdt Henry Guillame, sahalak missionar NZG i tanoh Karo na mambontasi tanoh Simalungun  bani pardalananni hu Silindung,  manghadiri Rapat tahunan Missionar RMG. Ijin ma marhorja kuasani Tonduy Napansing, mambahen ipahona uhurni Missionar ai, ase ibaritahon ma Injil hu Simalungun
Adegan 1       (Missionar Henry Guillame mardalan mamboban bohal/ tas pakon tungkot na pondok janah mampardiateihon suasana pargoluhanni halak Simalungun, sipata mangeleng pataridahkon keprihatinan)

Guillame    :   Aih ale, jengesni tanoh Simalungun on, hape hagolapan ope manrungkupi sidea (mangeleng ma homa ia) I sudut pentas adong ma 2 halak  parinangon  tikki marbual-buali, talup manriahkon sada horja. Lanjar ijumpahi Tuan Guillame do sidea.
Guillame      : Horas ma bani nassiam!
Tapi lanjar lintun do sidea halani mabiar mangidahsi, talup gatni sahalak panjajah na sihol manangkap sidea. Guillame pe lanjar luar ma hun pentas

Narator        : Partahuakni dayok tandani mamungkah ari, mamuhoi ganup parjuma manoruskon nolih sadari. Pongkut do sidea ganup janah marhorja pe ringgas. Tapi sonin-sonin do hansa bulan hu bulan ronsi tahun hu tahun…
Adegan 2     : Mambontas i pentas 4 halak parjuma: sada remaja mamboban sangkul, inang manjujung karanjang, bapa mamboban tunggom janah dakdanak mamboan tatabu. Mardalan ma sidea ronsi das i jumajanah ipaturun inang aima karanjangni janah itatap ma jumani ai, talup adong na sihol ranggihononni. Lang piga dokah mintor roh ma niombahni  na remaja ai.
Remaja       :   Inang, au laho ma lobei mangosor horbouta na i diparni parmahanan ai tene nang!
Inang           : Dear ma ai  pa! (lanjar idohori niombahni ai) Tapi ingat, sanggah mambontas ho hun dalan kehen ai, lobei marsantabi da pa, “Tabi pung, ningon!” Ulang das lolei da  bapa, mintor do manggila ompung simada talun ai. Pojam do hita da!
Remaja       :   Eak nang! (lanjar laho manadingkon inangni ai)

Narator      :   Bueini biak na so madear na domma imamahkon humbani hadakdanakon nari, mambahen uhur biar na lambin martambah. Mabiar do bani simagot ni ompung na hinan na boi parohkon mara. Hayu-hayu na banggal gabe ianan habiaran halani adong do pangianni  lanjar ijai do ianan panggalangon, ase jorgit goluhni na manggalangkon on.
Music ----------------------------
Narator        : Pondokni sura-surani goluh, mambahen lang adong parjuangan. Sada dalahi maningon boi maburu janah pujion do anggo pistar ia mandihar. Sonai do homa naboru, anggo domma boi ia marjuma omei janah boi homa martonun na dear tumang ma ai.

Adegan 3a   :   Sekelompok anak boru (5 halak) membentuk lingkaran janah mardeideng ma sidea,  lanjar mandodingkon Deideng.

Adegan 3b  :   Ibagian sudut pentas taridah 3 halak dakdanak marsitekkah, margantih gantih sidea marsitekkah domu hubani aturan permainanni.

Adegan 3c   :   3 halak garama/ remaja iajari sada bapa mandihar.
Music ---------------------------

Narator          : Lang ope adong hamajuon bani goluh, dalan pe pitah dalan hu juma, parjumaon pe asal juma-juma. Tongon, lang jumpahan hamajuon anggo lang adong sura-sura

Adegan 4       : Sahalak inang mamakei bulang sapari, ibonting do homa binongeini, tikki i juma mangusir bodat. Talup songon na manggila do inang on halani parripasni omeini ai.

Inang:               Hei…. hei… hei… misir hanima humbai omei hon! (lanjar bertolak pinggang). Talup ma namin marpariama dua minggu nari, tapi sonaha ma bahenon, na suan hinan 2 rantei… in torih ma sanrantei na mando tading, in pe domma hona gagat sapartolu. Eheh… aha ma  holi sahapni bapani si Torsa? Marayoh ma tongon diri na songon on (lanjar marhoyam). Ah… aha pe na masa in, modom ma lobei au hu sopou an (lanjar lao manadingkon pentas).

Narator:          Pondokni  paruhuran mambahen pondok homa panonggor janah hurangni pangarusion mambahen goluhpe lang sai marhatontuan.

Adegan 5:        (Sada garama mardalan mamakei hiou na igulung, mulak hun partandangan modom. Irik garut-garut halani hiou/sarung na pinakeini domma gok tusa. Mandoding-doding do ia talup songon kasmaran). 

Torkis             :  Sarsarhon jambulanmu da hait silon-silonmu, pangkawahni matamu da sombuh pakon siholhu da botou… Ambit boi au rap pakoninang hu rumahni boru Garingging ai… tapi naha ma tene, hadorunan on ma mambahen langlang ganupan ai. (songon na marpikkir) tapi ai pe, panorangni ma gatni manjumpahkon ompung Joralam… (lanjar ijumpahkonma tongon ompung Joralam tikki hundul-hundul i rumahni)
Torkis             : Horas ompung!
Joralam          : Horas ambia! Ai aha do na porlu sedo na ulang!
Torkis             : Magodang ma angkula pung tapi danak tong pangidahni simbuei in. Ai dabuuh do uhurhu mangidah sada naboru na jenges tapi songon na lang dong do anggo uhurni hubakku.
Joralam          :  Ooo… domma huarusi ai ambia!
Torkis             :  On ma demban panungkunanhu hubamu ompung! (lanjar ijalo)
Joralam          : Ai pasal na mandihar domma ibotoh ho ambia, sonai homa age  marsulim?
Torkis             : Domma ompung, domma 3 taun huguruhon ai
Joralam          : Dear! (lanjar mubit-ubit ma ompung Joralam on)
                            On ma ambia, parmanisan on hubere hubam, pos ma uhurmu sai andohar jumpah ho sura-surani uhurmu!

Narrator:   Sonin ma pargoluhan na ijia, goluh na lang sai marhatontuan janah pargoluhan na tongtong dohor hubani hagolapan.
Music-----------------------------
STAGE 2
PERINTIS INJIL I SIMALUNGUN

Narator:              Dob isaksihon janah iparuhurhon Pdt Guillaume na masa i Simalungun, ipadas ma sura-surani uhurni hubani Nommensen selaku  Pimpinan Zending RMG ase ibaritahon ma Injil i Simalungun janah ihadearhon do pandapot ai.  Dob ai ipadas ma barita ai hu Jerman hubani Dr Schreiber – Direktur RMG. Siluk do ibalosi marhitei telegram na mangkatahon: “Tole! Den Timurlanden das evangelium” artini: “Tarolos ma! Baritahon ma Injil hu tanoh Simalungun”. Janah bani bani tanggal 23 Oktober 1902 das ma Pdt August Theis i Sumatera na itutus Zending RMG hun Jerman.
Music------------------------
Dob ijalo  sidea parentah hun  Jerman gabe ipungkah ma marhitei na manusun langkah-langkah na marpardomuan hujai. Bagian na parlobei ma ai maniar tanoh Simalungun janah manjumpahkon raja-raja i Simalungun mangindo izin ase ibaritahon Injil.  Nommensen sandiri do na mangkorjahon on riap pakon rombonganni, Tuan Guillaume , Pdt GK Simon, 23 halak ma sidea ganup.

Adegan 1: (Nommensen pakon rombonganni mardalan, songon langkahni na dob loja, mamboan  bohalni bei).

Nommensen:    Wir befinden uns derzeit schwierige Reise, durch Wald und Bergsteigen (Mahol do pardalananta sahali on, mambontas harangan mannaiki dolog)
Guillaume:          Du hast Recht, aber das Evangelium muß in Simalungun gepredigt werden (Tongon do ai tuan, tapi barita Injil maningon das do hu Simalungun)
Nommensen:    Wahre, was Sie gesagt (Tongon do nidok mu ai)

Narator:    Dob das sidea i Tiga Langgiung, idalani sidea ma tanoh Simalungun  mamungkah hun wilayah Raja Purba das hu Kerajaan Bandar. Buei do ragam sidompakhononni sidea laho mambuka dalan ase das barita malasni uhur hu Simalungun.

Adegan 2      :  Nommensen pakon rombonganni tiba i Purba janah siap-siap manjumpahkon Raja Purba

Nommensen        : Horas  Raja nami!
Tuan Rahalim        : Horas ma!
Nommensen        :  Ia parroh nami hujon aima mamboan barita malasni uhur, mambahen horja zending i tanoh Purba on.
Guillaume              :  Ia horja Zending on, parohkon hamajuon do bani  partuanon Purba, ai ipajongjong do sikolah janah ibobahon hanami do parugamaon na bonar bani nassiam
Tuan Rahalim        :  (Marpikkir-pikkir janah mampartimbangkon bagas-bagas bani uhurni  pasal tujuanni sidea na roh ai. Lanjar marsahap ibagas uhurni: “Na jalo ma lah tongon sidea on, tapi na uji ma tongon hasintongan na isobut sidea ai, baenon ma  lah sidea i Purba Saribu dohor sinumbah Sigiring-giring, atap na matei do sidea bahenonni ompunganni sinumbah in”) “Dear ma anggo sonai, tapi adong syarat hubani nasiam
Nommensen        : Aha ma ai Ja nami?
Tuan Rahalim        :  Baenon ma nasiam marianan i huta Purba Saribu, tar 6 batu do ai hunjon, ase ulang das iganggui begu pakon binatang na legan nasiam.

Narator:        Ihamalaskon sidea ma haputusan ai   marhasoman tarima kasih hubani Tuhan. Andohar torsa boi itanda halak Simalungun na i Purba hatani Tuhan in. Dob ai misir ma sidea use hu Raya, janah on ma na iarapkon gabe sasaran utama na gabe pusat Zending i Simalungun. Tarmur-mur do pasal Raja Raya na mabajan in, age pe domma niombahni manjolon harajaon tapi tong do iusih biak na koras in.

Adegan 3      :  Dob jumpah sidea raja Raya Tuan Soemajan, pae-pae do sidea padaskon aha na gabe maksud parrohni sidea ai.
Nommensen     :  Horas ja nami!
Soemajan           :  Horas ma tongon!
Nommensen     : Ia hanami on roh hun Zending RMG na i Silindung, sihol padaskon barita malasni uhur, aima hamajuon marhitei horja panogu-noguon ronsi padaskon  agama na sintong hubani nasiam ijon. (lanjar marsahapi ma sidea panjang lebar pasal tujuan on)
Narator      :  Parsangsian do anggo ibagas uhurni tuan Soemajan ai halani na dos do  pangahapni sidea na roh in pakon si bottar mata na manjajah ai. Tapi sonai pe ipikkirhon tuan Soemajan do bagas-bagas untung rugini parrohni sidea ai.

Soemajan  : (Marpikkir-pikir manundalhon sidea na roh ai, janah nini ma ibagas uhurni: “tongon tene, ujion ma lobei halak on atap na tongon do na sinobutni sidea ai. Bahenon ma  rumah bani sidea bani ianan Urung-urung nan gal,  bani lapang-lapangni begu-begu na dob matei). “Sonon ma ai ale si bottar mata: Jaloon pe nasiam anjaha bahenon ma ianan bani nasiam lang daoh hun rumah bolon on”.
Guillaume : Diatei tupa ma bamu tongon, iparsintong hanami ma hata mu in.  (lanjar isalam sidea laho mulak).

Narator      : Dob jorei parsahapanni sidea i Raya, itoruskon ma use manuju hu kerajaan Panei. Tapi idompakkon sidea do hamaholon mandompakkon raja on mardomu ma ai halani kondisi politik  pakon kolonial Belanda na hurang dear bani panorang ai, aima penolakan hubani pemerintah Belanda  na sihol mambahen perkebunan i Panei.
Adegan 4      :  Mardalan ma Nommensen , Guillaume pakon Pdt GK Simon manjumpahkon sada pengawal i kerajaan.
Nommensen     : Horas janah damei ma bani nasiam!
Pengawal            : Horas! Ai ise do nasiam
Guillaume           : Ia hanami aima missionar na sihol mamboban barita na madear domu hubani hamajuon ijon.
Pengawal            : Sottabi ma bani nasiam, raja nami tikki i pardalanan janah borngin ope das ijon
Nommensen     : Dear anggo sonai, ipaima hanami ma ronsi mulak raja ai
Pengawal            : Anggo sonai, bani rumah lapou an ma nasiam paimahon! (lanjar laho ma sidea hujai)

Narator   :  Lang piga dokah mintor doras ma udan janah bossotan do sidea i rumah pantangan ai. Tapi iulakkon sidea ma manjumpahkon pengawal ai gendo boi sidea i emperni rumah bolon ai ase ulang idabuhi udan janah ihadearhon pengawal on ma. Dob ai tarpodom ma sidea halani  domma bagas borngin. Tikki na tarpodom ai sidea, roh ma tuan Djontama raja Panei ai.

Djontama            : Oi....  (mamuhoi sidea marhitei naheini halani  topat i lobeini pintu masuk). Puho! Ise do hanima?
Nommensen     : (mintor puho ma sidea na dua songon na mabiar) Sontabni ma  bamu raja! Hanami siboan barita na madear do
Simon                   :  Ai na paimahon ham do hanami ijon janah halani bossot do hanami i rumah pantangan an gabe hujon hanami!
Djontama            :  Misir sibontar mata! Ulang idogei rumah on!

Narator : Dob dokah sidea marsipatureian pangarusion, tong do koras raja on janah mangusir sidea hun emper ai.

Nommensen     :  Dingat ma on! Itulak ham do nasinuruhni Naibata, na mamboan hagoluhan bamu! (Dob ai mulak ma use sidea hu rumah  pantangan ai lanjar ulakkkon bossot ma use sidea hona bah udan borngin ai)

Narator   : Bani ari patarni itoruskon sidea ma pardalanan. Tapi marsirang ma sidea gabe dua kelompok. Nommensen hu Bah Bulawan janah ijai ma ia pajumpah pakon Tuan Salain Saragih Garingging na manrajai Dologsaribu. Dear do panjaloonni Tuan Salain janah iizinkon ma zending RMG marhorja janah ibere ma Tigaras na gabe pangkalan bani zending. Hunjai torus ma ia hu Tigarunggu, hu Purba janah hu Haranggaol. Hunjai ma ia mulak hu Sigumpar.
Musik------------------------
Rombonganni Guillaume, Simon pakon Meissel manoruskon pardalananni sidea hu Siantar, tapi domma parlobei sidea gabe Silom janah itolak do kehadiranni sidea ijai.  
Ia parrohni sidea i Bandar ijalo do ibagas na dear oleh Tuan Saudin anjaha mengizinkon ase tading  ma i Bandar missionar janah Pdt GK Simon do saudni tading i Bandar.
Musik---------------------------
Bani bulan Juni 1903 iadognkon do use survey na paduahon laho mamastihon ganup parsahapan hubani raja-raja na dobni in. Bani ombas on ibobahon Guillaume, GK Simon janah dihut ma homa Pdt Agust Theis. Maol do pardalananni sidea mambahen marngayod angkula, tapi lang adong na engkar be humbani aha na dob isahapkon sidea  hinan. Sonin ma maolni mamungkah dalan ase das barita Injil hu Simalungun. Haganupan ai idompakkon sidea pitah ase jumpahan haluahon bangsa Simalungun. Iluh sonai age hadogas halani lojani, lang  gabe pangambati bani suruh-suruhniTuhan in, ase jumpahan hagoluhan halak Simalungun.


STAGE 3:
PARMASUKNI INJIL HU TANOH SIMALUNGUN RONSI PERKEMBANGANNI

Narator:    Dob isahapkon janah i evaluasi  hasil surveyni sidea ai gabe itotapkon ma Pematang Raya na gabe pusat sending i Simalungun – mardingat iananni na sangat strategis. Bani tanggal 1 September 1903 das ma rombonganni Pdt August Theis i Tigaras  naik kapal ni zending RMG na margoran TOLE rap pakon rombonganniDob ai mardalan ma sidea hun Tigaras menuju Pematang Raya mambolusi route Siambaton, Rajani Huta – Nagori – Bangun Panei – Bah Bulawan janah das hu Pematang Raya.
Bani ari Rabu 2 September 1903 das ma Pdt August Theis  i Pematang Raya. On ma na iperingati hita sebagai parmasukni  Injil hu Simalungun. (tikki mambasa on lewat ma rombongan naik kapal Tole).
Musik----------------------
Dob das ia i Pematang Raya, isaksihon ma goluhni halak Simalungun, isaksihon do homa horja adat bani na matei. Tongon, golap ope sidea i Simalungun. Janah maruhuri ma August Theis…

Adegan 1   : August Theis hundul, merenung, manjolom Bibel

Theis        : Dob husaksihon na masa bani halak Simalungun, gabe maruhuri ma ahu ibagas, aha do sura-surani Naibata bani halak Simalungun marhiteihon ahu na dob iutus hujon. Ale Tuhan pakei Ham ma au juak-juakMu on…

Narator   :  Dob ai ibuka Theis ma Bibel janah ibasa ma Johanes 4:35, janah on ma iahap balosni Tuhan bani na borat sijujungonni ase ibagas Kristus goluhni halak Simalungun .

Theis        : Ai lang ihatahon hanima: Ompat bulan nari jumpah ma pariama? Tapi huhatahon ma bannima: Mangkawah ma hanima, tonggor hanima ma juma in, domma gorsing, boi ma sabion (Joh 4:35).
Musik-------------

Narrator :  Bani tanggal 6 September 1903 iadongkon ma kebaktian na parlobei i  tanoh Raya, buei do halak na manangihon  age pe lape adong humbani sidea na mambere dirini gabe Kristen. Tapi age pe sonai totap do ia sabar paimahon horjani Tuhan, in na maningon do sabion.  Ia na gabe hambatan ase dokah ijalo halak Simalungun hakristenan:
-   Parsangsianni sidea pasal sibottar mata ai  na manganggap bahasa mata-matani panjajah Bolanda
-   Karakterni halak Simalungun na buei pamikirion, ai ningon pakkei-pakkei do lobei ipikirhon baru ope ihorjahon, ai sonai do podahni namatua
-   Bahasa Toba na ipakei Zendeling mambahen hurang tartarik sidea halani pangalamanni sidea anggo mardalan hu Siantar, somal do irampok halak Kristen Toba i Juma Sabah. Iahap  sidea do anggo Kristen (mar bahasa Toba homa) sarupa pakon panakko.
Musik…………..
Narator   :  Sada dalan mambahen ase boi sidea iajari pasal Kristen aima PENDIDIKAN. Iajari ma sidea bani piga-piga na patut: mambasa, maretong,pasal na marjuma, kebersihan, pengobatan pakon na legan.

Adegan 2         : Theis jongjong, manjolom buku, mangajari aksara Latin hubani piga-piga dakdanak pakon remaja

Theis        :  Suratkon nasiam ma lobei hurup A (ipausih Theis ma marhitei na manuliskon bani papan tulis!
Murid 1   :  Maol do tuan! Urupi ham ma tongon au (lanjar iurupi Theis)
Murid 2   :  Ai aha do gunani on tuan pala maningon botohon nami pasal on, ai mahua iajari ham hanami sonaha pasal na maragad (tartawa haganup murid-murid ai)
Theis        :  Dear hubanta ganup. Sonari masuki hita ma hubani parlajaran Kristen
Murid 3   :  Ai aha do in? Ai lang iarusi hanami anggo in
Theis        : Tangihon nasiam ma ale, ia barita on aima barita haluahon janah on  do agama na bonar, aima Jesus Kristus, anakni Naibata na dob manompa hita janah Ia do na pagoluhkon hita. (irik tikki mangkatahon ai, marlintunan ma sada-sada humbani muridni ai)
Murid       : Bamu ma in tuan, ai lang ibere inang hanami marlajar pasal Kristen. Manggila do holi  simagodni ompung nami anggo manlembang hanami. (misisr ma haganupan janah tading ma Theis)

Narator   :  Age pe sonin na masa na idompakkon Theis tapi lang ongga ia mundur. Porsaya do ia sada panorang holi  sai na tarjalo sidea do Tuhan Jesus.
Musik…………….


Narator      : Tongon, dokah do paimaon ase  adong pangarusionni sidea pasal ha Kristenon. Salah sada strategi na ibahen aima penginjilan hubani kelompok bangsawan: keluarga raja, partuanon, parbapaan (partuanon), pangulu-pangulu. Age pe domma piga-piga sidea na domma sirsir isobut Kristen tapi lape ope sirsir tardidi.  Tongon gabe sada pargumulan do on bani Theis  na sai tong mangarap kuasani Tuhan ma marhorja patorsahon ganup in.
Music…………………

Adegan 3: Roh buei halak manuktuk rumahni Theis janah tarolos ma Theis mambuka. Adong na deba mangombah dakdanakni, dong homa manogu na boritan.

Theis        :  (lanjar mambuka pintu) Iah… masuk ma nasiam! Ai aha do na masa
Bapa         :  Sontabi tuan nami! Ai ibogei hanami adong do tambar-mu na beteng pamalumhon
Inang        :  Ai do tuan, tonggor ham ma niombahkon, milas tumang domma 3 ari
Bapa         :  Niombahkon pe lalap do magin-magin, batuk2on torus
Theis        : (lanjar mambuat kotak obat). Hujon ma tongon (lanjar idadap ma na milas tumang do tongon). On jalo ham, (lanjar ijalo) ipangan ma on 3 x sadari dob mangan ia. On pe hubamu inang, bere ham ma bani niombah-mu in tambar on, ulang sai marmilasi lobei.
Inang        : Tarima kasih ma tuan Tais!
Theis        : Dear! Mintor tarolos ma ge lah nasiam, sedo na ulang  ijon. (lanjar mintor misir ma sidea)

Narator  :  Sonin ma nanget-nanget dapot uhurni jolma in mambahen gabe tarjalo sidea habujuronni Theis sekaligus hakristenon ai. Dob dokah lambin buei ma halak na marsikolah halani domma iojur  marhitei harapatan urung, ase ulang ilanglangi niombahni marsikolah. Sonai do homa age Tuan Soemajan Saragih raja Raya tuan hapoltakan ai, dihut do niombahni marsikolah bani sikolah zending ai.
                      Music…………………..
                      Bani 11 September 1910 2 halak Simalungun sihol manoruskon parsikolahanni hu jenjang na lobih tinggi aimaDjaulung Saragih pakon Paulus Purba janah ididi ma sidea. Dob ai masuk ma sidea hu Perguruan Teologia i Narumonda.

Adegan 4    : Theis mamakei toga mandidi 2 halak Simalungun). Lanjar mandidi halak Simalungun na domma mambere dirini mangihutkon Kristus
Theis        : Ham Djaulung Wismar Saragih hu didi ma ham hubagas goranni Naibata Bapa pakon Tuhan Jesus Kristus ampa Tonduy Napansing, amen  (lanjar manampeihon tanganni).
                   Ham Paulus Purba, hudidi ma ham hubagas goranni Naibata Bapa pakonTuhan Jesus Kristus ampa Tonduy Napansing, amen.

Narator   : Bani 4 Juni 1911 ididi ma homa Djason Saragih na sihol manlanjutkon sikolahni hu Sikolah Guru i Depok Jawa Barat. Dob ai hampir ma bani ganup huta jongjong parsikolahan anjaha lambin mangarusi ma halak Simalungun pasal artini  hamajuon sonai homa panjaloonni sidea bani Hakristenan.
Music……….
               Dob ai buei ma use na mambere dirini manajalohon zending, Tuan Riahta Damanik i Sidamanik (1907) na manjalo zending ibags na dear. Buei ma homa na mambere dirini  ase tardidi  tarlobih ma ai humbani kelompok partuanon: Tuan Gajoes Purba pak-pak pakon keluargani i Hinalang (1912), Tuan Salain Saragih Garingging  tuan Dologsaribu  tahun 1913 (niombahni Raja Rondahaim Saragih Garingging), Tuan Riah Kadim Damanik  raja Siantar 1915, Tuan  Poesia Saragih Garingging – tuan Hutadolog. Humbani pegawai pemerintahan aima Djaudin Saragih (saninani Djaulung Saragih), sonai do homa buei humbani pangulu-pangulu.  Das hubani tahun 1913, dob 10 tahun Theis i Raya, 90 halak ma na domma tardidi bani 11 kuria.
Music………
                            Sonin ma martambah-tambah torus halak na porsaya i Simalungun  marhitei missi zending RMG na menempatkon missionaris i Simalungun. Pdt August Theis i Pamatang Raya, Weissenbruch i Sipiak-Parapat pakon hu Tanoh Jawa, Pdt H. Guillaume i Nagasaribu,  janah Pdt GK Simon i Pematang Bandar.
                            Manrarat do tongon horja Zending i Simalungun na gabe sejarah banta na ihaholongi Tuhan Jesus raja Gereja in do goluhni halak Simalungun

Adegan 5      : Haganup pemain melo drama jongjong i pentas janah marsijoloman tangan lanjar mangkatahon: “Selamat Ulang Tahun Injil i Simalungun! Horas ma GKPS! Horas ma banta haganupan!!

Selasa, 26 Februari 2013

AMBILAN MINGGU 10 MARET 2013


PULANGLAH O ANAKKU, ADA AMPUN BAPA BAGIMU
AMBILAN MINGGU 10  MARET 2013  NATS LUKAS 15:11-32

PARLOBEINI
1.       Patorangkon/ menceritakan kembali cerita on secara bebas
Ijon Tuhan Jesus  menceritakan pasal 2 niombahni  anjaha niombah sietekan mangindohon aha na gabe harta milikni/ warisan ase ibere hubani paima matei bapani ai. Memang bani aturanni halak yahudi boi do terjadi na songon ai – pembagian warisan paima marujung goluh bapani. Hunjon domma boi arusonta sonaha kepribadianni niombah ai, na idah hubani arta anjaha lang sihol ia magou/ iperlambat aha na gabe hakni. Bapani ai pe homa lang mintor manggila atap pe menolak permintaanni ai. Hal on patugahkon karakterni Naibata na lang ongga “menahan” aha na gabe hakni jolma (pasu-pasu), totap do iberehon. Dob na masa ai mintor misir ma ia daoh manadingkon bapani ai pakon sada nari saninani.  Setiap anak memiliki kecenderungan untuk mandiri anjaha luar humbani kondisi keluargani. Tapi tanpa bohal pemikiran na mantap, maol do kemandirian ai jumpah. Anggo kemandirian pitah halani arta/ duit do hansa, somalni anggo domma boi arta ai, lang mampu be ia mandiri. Songon ai ma na terjadi bani si anak bungsu on halani semakin hari  lambin bois ma homa arta na imilikini on halani sadokahni on pitah ipakei untuk berfoya-foya do hansa. Memang biasani sesuatu na urah/ gampang dapot –  podas do homa ai bois.
Dokah-dokah gabe isadari ma bahasa porlu do hape jolma on marhorja ase totap adong na gabe bohal janah porlu do hape pengelolaan na dear untuk masa depan. Tapi sonaha ma ibahen, haganupan in domma tarlambat. Duit domma bois janah keahlian marhorja pe seng adong, hape na manggoluh on maningon mangan do. Mau tidak mau maningon marhorja ma ia – aha pe horja na boi parohkon sipanganon bani. Halani lang adong keahlianni tarpaksa ma gabe penjaga ternak babi ma ia dengan penghasilan na sangat otik. Untuk mencukupi biaya makan pe lang sungkup, apalagi domma somal mangankno na mantin-mantin. Halani sonai ma keadaan na ihadapi ai, sipata sipanganonni babi ai pe ra ma ipangan marimbangkon lang mangan ia. Keadaan na ialami si bungsu on sangat memprihatinkan. Bani keadaan na songon ai marpikir ma ia ibagas uhurni: “Sonin ma sodapni i rumahni bapa, aha pe lang adong na hurang, gariada jabolonni bapa pe lang songon au on, marlobih-lobih do bani sipanganon, hape au matei gayuran na mando”. Dob isadari keadanni ai, marrencana ma ia ase mulak ma lah hu rumahni bapani ai – age pe anggo kehadiranni sebagai niombah lang mungkin be ai, gabe  jabolon pe ra ma au. Dob ai ipikkir-pikkiri ma sonaha do balos na topat mandompakkon bapani ai anggo mulak ma ia: “Ham bapa, domma mardousa ahu hu nagori atas ampa bamu.  Seng talup be ahu goranon anakmu, bahen ham  ma ahu songon sada halak gajian bamu. (ay 18-19).
Mulak ma ia janah mandompakkon rumahni bapani ai, mintor iidah bapani ai ma ia humbani na daoh marpakeian na marigat-rigat janah lang marsipatu/ sandal. Lang ihatahon bapani ai: “ijonma lah hupaima ia”, atap pe lang mintor iatur bapani ai strategi laho mamarahi  ia baen na dob iparbois ai artani. Lang mintor ihatahon “Santorap on huajar ma ho halani talup ma on jaloonmu”.  Tapi dob iidah bapani ai ia, mintor marlintun ma ia mangayaksi, irohop janah isummah. Nini anakni aima: “Ham bapa, domma mardousa ahu hu nagori atas ampa bamu.  Seng talup be ahu goranon anakmu, bahen ham  ma ahu songon sada halak gajian bamu”. Ipakeihon bapani ai ma cincin hubani, pakeian na baru janah ipestahon ma parrohni ai marhitei na manayat lombu na pinamombur.
Tapi aha ma na masa ibalikni ai? Saninani sigodangan ai ternyata cemburu janah lang sonang pangahapni halani sikapni bapani ai. “Dasar anak manja , sadokahni on pe lang boi iandalhon, pemalas, domma homa ilecehkon bapa janah mangindo parbagiananni. Sonari mulak janah domma masombuh songon pengemis! Dear do homa ijalo bapa in, ija malang manggila diri songon ai.  Hape au do na sadokah merawat bapa,  na mangurupi ia, tapi sahali pe lang ongga ibahen bapa in hubakku na songon ai. Na talup ma namin gabe jabolon ia anggo na sai mulak do”. 

HATORANGAN PAKON HAHONAAN
Adong piga-piga hal na porlu menjadi penekanan:
1.       Niombah sietekan ai sasintongni ibahen penulisni Lukas sebagai gambaran hubani halak sipajuh begu-begu (non Jahudi) na sadokahni on maruhur-uhur bani janah marfoya-foya bani goluhni, na lang manjaga hapansingonni goluh atap pe margoluh na so marrantei. Tongon manggoluh bani rosuhni sandiri do sidea sadokahn on ronsi na bois bohalni ai. Tapi ijin adong uhurni sidea mulak hubani Naibata on ma hal na terpenting. Keinginan untuk kembali kepada Tuhan aima hal na paling indah age bani goluh on. Hunjai do mungkahni adong perubahan anggo domma tubuh uhur mulak hubani dalanni Naibata.
Goluhta pe gati do songon on, ibere Tuhan banta talenta, hinadongan, kuasa, pambotoh pakon na laegan tapir a do marhiteoi sibere-bereni Tuhan in gabe lupa hita janah terlena bani dirinta sandiri. Magou hita halani kelebihan na imiliki hita bahkan margijangni uhur janah sombong hita halani hinadonganta. Itadingkon hita Naibata janah daoh hita manadingkonsi, sibuk hita bani dirinta sandiri, sibuk hita mangurus hinadonganta mambahen lupa hita roh hubani Tuhan marhitei parmingguan, partonggoan pnl. Lupa hita bahwa warga gereja do hita na patut mandihuti ganup horja janah kegiatan. Somnal do homa terjadi bani sasahalak halani domma sukses ia bani goluhni lanjar lupa ia hubani  Tuhan na mambere kesuksesan ai.

2.       Niombahni na riap pakon bapani ai/ sikahanan igambarhon Lukas do ai sebagai halak Jahudi, na manggoluh ibagas aturan pakon hokum na adong. Tongon ihormati do bapani janah sir-sir do ia riap  tading pakon bapani ai, mangidangisi janah patupa-tupahon bapani ai. Halak Jahudi pe iramotkon sidea do ganup atuiran janah pongkut do sidea roh hubani rumah panumbahan in, maribadah,  martonggo janah mangkorjahonhaganup aturan-aturan agama. Tapi ternyata aha nahinorjahonni ai lang sintong-sintong humbani uhur na borsih tapi gabe rutinitas do hansa janah lang mangubah goluhni. Hal on taridah tikki parrohni anak bungsu ai, mintor manomboh do ialanjar lang  ra mulak hu  rumah. Mungkin anggo hita mangalami hal  na songon on ra do homa sarupa sikapta dompak sanina atap pe bapanta ai tene.  Hal on pataridahkon bahasa na magou do homa hape ia age pe riap do ia pakon bapani ai. Biasani anggo hatani pepatah “jauh di mata dekat di hati” tapi anggo anak sikahanan on lang songon ai tapi “dekat di mata jauh di hati”. Hal na songon on pe boi do masa bani goluhta halani lang gabe  jaminan anggo pitah ringgas mangihuti kegiatan hansa hita tanpa iiringi perubahan na terjadi bani goluhta. Tongon pongkut do hita bani kegiatan (misalni kegiatan wanita, partumpuan, koor dll) tapi anggo keadaan ai  lang mambahen hita marubah sarupa mando ai  pakon istilah na mangkatahon “horahan i toruhni sampuran” (haus di bawah air terjun). Itangar janah isahapkon hita do tong hatani Naibata tapi hata ai lang mampu mengubah goluhta halani lang  ibuka hita uhurta, pitah pamanganta hansa iubah hita. Buei do halak na aktif bani parmingguan tapi lalap tong mungut-ungut janah lang ongga merasa puas bani goluhni, mansalahkon Tuhan janah menuduh Tuhan bertindak tidak adil. Anggo iidah hita halak na legan na so aktif tapi bayak do goluhni, mintor simburu do hita. “mase au na aktif marminggu hape goluhku lalap do menderita, lang songon si anu ai lang ongga marminggu tapi goluhni lambin bayak do lalap”. Uhur simburu na imiliki janah ikembangkon hita mangolati hita mangidah sonaha banggalni holongni Tuhan banta. Lalap do rosuhan hita mangidah halak na legan tapi anggo mangidah  dirinta lang ra hita.

3.      Lang gabe jaminan jabatan anak laho jumpahan haluahon
Baik anak bungsu atap pe saninani ai, haduasi talup isobut gabe “anak na magou”. Tongon sama-sama anak do sidea tapi magou halani pikiran pakon tindakanni. Lang hape gabe sada jaminan jumpahan ulih atap pe memeiliki posisi “aman” bani harajaonni TUhan in age pe domma gabe anak. Onagga do pandapotni sasahalak: “ia anggo halak Kristen sodap do, age pe mardosa totap do iidopi Tuhan in janah berhak masuk bani harajaon nagori atas in” Mase sonai dahkam? “Ai hita anak do janah anak do sipanean bani  artani bapani, jadi lang huja lahoni anggo lang hubani anak”. On ma sebuah pernyataan na salah. Anak pe anggo lang iramotkonhajongjonganni selaku anak boi do gabe marubah gabe songon jabolon pe lang das ia. Idingat hita do sonaha perasaan das huban pengakuanni si anak bungsu ai dob isadari ganup dosa-dosani gabe itempatkon do ia sebagai jabolon, in pe anggo ijalo bapani ai. Bahkan rencanani mulak hu rumahni bapani ai pe sedo sebagai anak tapi sebagai jabolon do. Hal on patugahkon bahwa marhitei tindakanni goluhta (dosa) boi do ai mambahen hak haanakonta gabe magou.   Janah anggo domma magou  mararati lang be talup hita sobuton sebagai anak atap pe lang be gabe sipanjalo warisan ai hita humbani bapanta. Goluh na torus  ibagas dosa mambahen hita magou  humbani status  haanakonta. Lang be Tuhan in na gabe bapa banta tapi domma beralih hubani kuasani dunia on. botoh hita ma anggo warisanni dosa aima hamateian do. Halani ai porlu pangkei hita bani na mambobankon dirinta,  ulang ma hita terlena bani rosuh-rosuhni dunia on mambahen hak ta ai tercabut janah lang be gabe anak. Bani sisi na legan, ulang ma hita mengeraskan hati sehingga age pe  totap do hita marianan i gereja tapi lang masuk hata in hubanta – songon halak Jahudi ai. lang homa talup sobutonanak anggo  goluhni lang pataridahkon rosuhni bapani. Marminggu pe hita aima ase totap boi hita mambuka uhur hubani Tuhan in ase ulang hita tarlajou bani pikiranni dunia on. Istilah mangkatahon “paspis ma bitis mardalan hu kehen hu huluan” Loja ma hita mandalankon ganup horja in tapi lang jumpahan hasil hita. Sia-sia ganup halojaonta anggo lang ibahen hita ai laho patorsahon janah pajengeskon paruhuranta. Na songon on pe  boi mambahen lang talup hita sebagai anak.

4.      Idopni uhurni Naibata na lang marpunsa
Hal na terpenting banta humbani ambilan on aima magnidah pasal ise do tongon Tuhan in bani goluhni jolma. Age pe mardosa do hita tiap ari marhitei uhur ampa parlahouta tapi lang ongga ai ibahen  Tuhan laho mangkurangi/ menskors setiap pasu-pasu na  sihol jaloonta. Holong do uhur ni Naibata hubani na mangklaholongiSi janah   holong do homa uhurni hubani  halak na mardosa ase mulak bani dalanNi. Konsep pasal Naibata ipatangkas Lukas bani limbaga on. Tuhan adalah pengampun janah  mulak do uhurni mangidah parjahat in tikki roh use mandompakkonSi. On ma perbedaanni bapa dunia pakon bapa sorgawi. Anggo orang tua duniawi gati do mambahen uhum hubani niombahni apalagi ma ai niombah na lang ra manangihon hatani. Adong do sada suku na boi mambahen pernyataan bani Koran patugahkon bahwa mulai sadari on lang putus ma hubungan anak pakon niombahni sandiri. Anggo loppou ma pambahenanni sada anak – lang tarbahen be mangkaholongi tapi kemarahan bahkan tindakan kasar ma ibahen. Hunjon ma idahonta sonaha banggalni holongni Tuhan hubanta. Anggopangarapanta lang be adong pengampunan bahkan mungkin itolak ma hita tapi ternyata iayak bapa aido hita, irohop janah isummah. Hal on patugahkon bahwa holong ai aima holong na tulus, borsih janah lang holong sandiwara. Sonai ma karakterni Tuhanta ai na tongtong holong manngidah hita tikki isadarihita na mardosa do hita hape  janah lang talup be roh huBani. Marhiteihonni ai ulang ma hita  mambobahon dirinta daoh humbani Tuhan in tapi totap orod ma hita hubani janah dalankon hita ma ganup sura-surani. Ai sura-surani Naibata bani  goluhta aima  sura-sura na madear janah mambahen hita lambin dear.

5.      Roh ma hita hubani Tuhan in
Sada sikap pakon tindakan na jenges do tikki isadari si bungsu on bahwa anggo lang mulakia hubani bapani ai gabe matei gayuran ma ia. Kesadaran na songon on porlu do imiliki hita halak Kristen. Anggo lang riap pakon Tuhan in  goluhta tontu hamateian do rupeita.  Sonin ma dearni panjaloni Tuhan bani  goluhta anggo mulak hita marayaksi. Ibahen do hal na banggal banta manjalohon parmulakta ai. malas do uhurni Tuhan in anggo mulak hita huBani. Mungkin sadokahni on adong hal-hal na boi mambahen hita  daoh humbani Tuhan. Sadari hita ma ai janah paorod hita ma dirinta hubani Tuhan in. Amen! @pdt ito belihar purba

Minggu, 24 Februari 2013

AMBILAN MIINGGU REMINISCERE 24 FEBRUARI 2013



AMBILAN MIINGGU REMINISCERE 24 FEBRUARI 2013
NATS I MUSA 15,1-6

PARLOBEINI
Paima teks on boi do idahonta peristiwa hebat na ialami Abram aima marporang manlawan Kedorloamer  pakon raja-raja  na marampas Sodom Gomora  (dihut do itawan si  Lot anakni saninani ai). ikerahkon ma jabolonni  na tubuh i rumahni janahna dob terlatih bueini 318 halak. Berhasil do ia menumpas habis raja-raja ai janah mamboan mulak use si Lot. Ketangguhanni Abram on mambahen roh rajani Sodom (humbani parponopanni) mamujisi janah Melkisedek  malimni Naibata sigijangan ai pe (na isobut raja Salem) roh mamasu-masu Abram” Ipasu-pasu ma si Abram, nini ma: Ipasu-pasu Naibata Sigijangan in, Sitompa langit ampa tanoh on ma si Abram. Anjaha napuji ma Naibata Sigijangan in, na mangondoskon munsuhmu hu tanganmu. Jadi ibere si Abram ma bani saparsapuluh humbani haganup. (1 Musa 14:18-20).
Tapi age pe monang do si Abram bani panorang ai, totap do adong uhur biar pakon gobir bani dirini; antara lain: 1) Hagobiron sonaha anggo roh serangan balik humbani sidea na kalah ai; janah  2) hagobiron halani na lang dong ai keturunanni. Tongon sahalak na bayak do si Abram on tapi huja ma halahoanni habayakonni ai anggo lang adong niombah bani. Tongon  domma marulak2 Naibata mangkatahon bani pasal na berehononni Naibata do niombah hubani. Parlobei sahali tikki marumur 75 tahun ia (10 tahun sebelumni).
Bani konteks na songon on ma Naibata mamparsahapkon Abram sekaligus menjawab segala  kegundahan na ibagas uhurni si Abram.

HATORANGAN
Jujur secara hajolmaon,  tongon hurang sempurna do pangahapni sada keluarga anggo lang adong niombah. Nini na deba: “Huparpala-palai pe berjuang pitah ase dong bani niombahku” – janah nini falsafahni halak Batak: “Anakkonki do hamoraon di au”. Tarlobih ma ai songon si Abram na bayak janah buei artani. Hape permasalahan na sering terjadi aima: “Aha ma siwariskononku hubani niombahku? Arta pakon sinadongan lang adong bakku”. Tapi justru bani Abram terbalik do: “ Hubani ise ma wariskononku artakku?”. Memang gabe sada persoalan pelik do on. Sompat do uhurni si Abram mengangkat Eliazer sebagai anak angkat bani  sebagai ahli warisni, tapi  itolak Naibata do usul ai janah ipadankon use hubani si Abram pasal niombah dalahi na gabe pewaris bani janah buei do jumpah  keturunan si Abram marhitei parinangonni si Sarai ai (1 Musa 11:30).
Tongon, songon sada hal  na mustahil do on bani si Abram tapi  age pe sonai  totap ope porsaya si Abram hubani Naibata  janah adong ope bani haporsayaon dompak padanni Naibata ai. haporsayaonni si Abram ai ma mambahen ihira pintor ia i loebini Naibata.
Hatani Naibata bani ay 1-3 “Ulang ho mabiar, ale Abram, Ahu do gantarmu; banggal tumang do upahmu”. Ibotoh Naibata do aha na gabe hagobironni si Abram aima  pasal perlindungan diri humbani musuh-musuh  perangni  na iresponi Naibata “Ahu do gantarmu” (tameng, pelindung). Ibotoh Tuhan in do aha na gabe permasalahanni  goluhta janah ibere do jaminan hubani halak na porsaya in aima jaminan keselamatan. Tapi persoalan na paduahon aima  uhur biar janah mambahen  songon na lang adong  tujuanni goluh aima pasal niombah. Ise ma holi na mangapiti au, na patorsa-torsahon au anggo domma matua au; huja ma holi halahoanni artakkon. On gabe sada persoalan na sangat mendasar bani goluhni jolma songon na ialami si Abraham. Nini sada doding: “Molo matua sogod au, ho do manarihon au, molo matinggang au inang, ho do na mangou-nogu au…..”. Harapanni sasahalak hubani niombahni memang harapan na totalitas do sifatni. Dua permasalahan on ma na ialami si Abram mambahen ipatangkas Naibata use komunikasiNi hubani. Tongon, tubuh do parsangsian hubani halani  domma 10 tahun janjini Naibata pasal niombah tapi lalap do lang adong ope tanda-tandani. Gabe sada ujian na borat do on laho mangkaporsayai janjini Tuhan bani. Hun segi usia naming lang dong be harapan tapi haporsayaonni si Abram  totap ope mangkatahon “Iya” age pe tanda-tanda fisik lang be adong taridah.
Tapi bani keadaan na songon on, Naibata mangkatahon “Ulang mabiar”. Artini ai Tuhan totap aktif  janah lang mengabaihon aha na ongga hinatahonNi halani janjini Naibata lang adong na terlewatkon, pasti do itopati.
Bani ayat 4-5 iulaki Naibata do use janjini hubani si Abram, mangkatahon bahasa seng si Eliazer na gabe panean bani ganup hanidonganni. Iulaki Naibata do use janjini laho pahotkon haporsayaonni si Abram ase totap ia porsaya, taat, setia  janah totap marondos hubani Tuhan.  Naibata sihol ase uhur bahkan goluhni Abram totap terarah hubani Naibata tumang.
Aha do na gabe balos pakon reaksini abram? Age pe lang adong tanda-tanda mengarah hubani realisasi janjini Naibata ai tapi totap do Abram  memiliki iman; porsaya  ge pe lang ididah/ isaksihon (Heb 11:1). Haporsayaonni Abram ma mambahen totap istimewa ia anjaha ihira pintor age pe anggo perbuatanni lang 100%  pintor. Proses na songon on domma berulang-ulang terjadi bani Abram tapi totap do ia  pataridahkon sikap na tongtong porsaya hubani Tuhan (hatinya tidak mengeras karena bukti tidak ada). Jelas ihatahon bahasa haporsayaon na imiliki Abram on mambahen ia ipintori Naibata. Ipintori mararti do ai sada hubungan na sintong hubani Naibata pakon harosuhNi (1 Musa 6:9). Totapdo Abram marhaposan hubani Naibata pakon ganup padanNi.

HAHONAAN

-          Songon si Abram na mengalami proses panjang pasal parsaudni bagah-bagahni Naibata, ase  songon aima homa goluhta. Iman memang selalu iuji marhitei hasabaronta. Ulang ma ibahenhita ukuranta sandiri laho mengukur janjini Naibata.

-       Anggo totap do hita sabar, taat pakon setia bani janjini Naibata, ijin do hita ihira pintor. Lang halani perbuatan baik hita ipintori Naibata, halani  boi do pintor menurut pangidahta tapi bani Naibata lape ope pintor.

Marhitei haporsayaon do hita isobut “anakni si Abraham” mararti haporsayaon aima sada titik penting bani goluhta halani ijijn do hita boi jumpahan bani pasu-pasuni Naibata.

-          Marlajar humbani Abraham: hit ape ibagas Kristus do ipintori janah hunjin do hita jumpahanpasu-pasu. Halani ai totap ma hit ibagas Kristus ase tongtong margogoh hita mandalani ari-arini goluhta on.

-        Marjuang ma hita bani goluh haporsayaonta, ulang pitahparjuangan bani  hal-hal jasmani tumang halani  ijin do jumpah hita lobih humbani aha na ipikirhon hita.

-       Porsaya ma hita, lang adong hal na mustahihl bani Naibata, haganup do mungkin terjadi. Milikilah iman yang selalu berpengharapan  hubani Tuhan.

-         Joh 20:29:” Martuah ma na porsaya, age pe lang iidah!”